Żmija zygzakowata (Vipera berus) to jadowity gad z rodziny żmijowatych o charakterystycznym, zygzakowatym wzorze na grzbiecie.

Żmija zygzakowata w Polsce może posiadać różne ubarwienie;

• szare (w odcieniach srebrzystoszarym do grafitowego)
• brązowe (od ceglastego do ciemnego brązu)
• czarne

Charakterystyczny, ciągnący się przez całą jej długość znak w kształcie zygzaka, nazywany również wstęgą kainową widać u dwóch pierwszych odmian, szczególnie u samców. Na głowie znajduje się czarna plama w kształcie litery "X". Strona brzuszna jest ciemna, zwykle brązowa, w okolicy ogona - żółta.

Czerwona tęczówka i pionowa źrenica – te cechy pozwalają nam w 100% odróżnić żmiję od innych węży krajowych 

Dorosłe samice żmii osiągają długość do ok. 80 cm. Ciało samców jest mniej masywne i krótsze o ok. 10 cm. Masa dorosłej żmii dochodzi do ok. 200g.

Górną szczękę żmii możemy potraktować jako zredukowaną do minimum podstawę mocowania zębów jadowych, które potrafią się zawiasowo składać w kierunku gardła a wyposażone są w kanaliki połączone z gruczołami jadowymi. W momencie ataku zęby te wysuwane są ze specjalnych fałdów bony śluzowej, a wbicie ich w ciało ofiary i jednoczesny ucisk podniebienia powoduje wstrzyknięcie porcji jadu z gruczołów.

Podobnie jak u innych węży, połączenie szczęki z żuchwą jest bardzo elastyczne i przesunięte w głąb pyska, co pozwala wężowi połknąć ofiarę dużo większą od jego głowy! Charakterystyczną cechą jest również długi rozdwojony na końcu język. Charakterystyczny, ruch języka związany jest jednak ze zmysłem węchu, a nie smaku jest to takie swoiste „smakowanie zapachu”. Wysunięty język zbiera substancje chemiczne unoszące się w powietrzu. Podczas powrotu do wnętrza pyska, przekazuje je znajdującemu się tam aparatowi Jacobsona (z zewnątrz widoczny jest on jako podwójna jamka w podniebieniu i odpowiedzialny jest właśnie za percepcję zapachu). To niezwykle czułe narzędzie pozwala żmii orientować się w otoczeniu, lokalizować ofiary oraz podążać ich śladem po ataku.

Gad żywi się gryzoniami polnymi, ryjówkami, kretami, pisklętami, czasem w jego menu znajdą się żaby i jaszczurki.

Warto zauważyć, że żmija jest zwierzęciem bardzo pożytecznym poprzez tępienie ogromnej liczby szkodników. Największym wrogiem tego gatunku jest jeż.

Gdy ofiara zbliży się na wystarczającą odległość, żmija błyskawicznym ruchem uderza w nią zębami jadowymi i wycofuje się. Pożywienie przyjmuje, gdy ofiara nie żyje, połyka je w całości.

Środowisko życia żmii zygzakowatej to przede wszystkim podmokłe fragmenty lasów, torfowiska, rumowiska skalne, wilgotne łąki, obrzeża bagien i moczarów, poręby leśne itp. Siedliska te muszą być jednak bogate w miejsca dobrze naświetlone, gdyż, tak jak większość zmiennocieplnych gadów, i ona musi się w ciągu dnia wygrzewać na słońcu.

Bardzo dobrze pływa jednak jest dość powolna.

Gody rozpoczynają się w kwietniu lub maju. Samce walczą o samicę, oplatając się przednimi odcinkami ciała (splatają się w warkocz), próbują docisnąć przeciwnika do powierzchni ziemi. Pokonany cały i zdrowy oddala się z placu walki.

Żmija zygzakowata jest jajożyworodna. Poród ma miejsce w siepaniu lub we wrześniu. Samica rodzi od 5 do 18 młodych o długości do 23 cm.

Żmija zygzakowata podobnie jak znaczna większość dzikich zwierząt woli uniknąć walki niż ją podjąć. Dlatego też w przypadku zagrożenia najczęściej wybiera ucieczkę, a jeżeli zadecyduje się zaatakować zawsze poprzedza to ostrzegawczym syczeniem. Gdy poczuje się bardzo zaniepokojona i zagrożona może ukąsić i to bez ostrzeżenia. Jad żmii jest niebezpieczny szczególnie  dla dzieci i osób starszych, w innych przypadkach bardzo rzadko dochodzi do śmierci ukąszonego człowieka.

Ukąszenia nigdy nie należy lekceważyć. Podczas wycieczki należy patrzeć pod nogi a jeśli zauważymy żmiję zostawmy ją w spokoju.

W Polsce żmija podlega ochronie gatunkowej, tak jak wszystkie inne polskie gady.